hỏi khó #5: làm thế nào để biết mình phù hợp với công ty này?

nhân một mùa tuyển dụng lại sắp về với buôn làng

/“hỏi khó” là chuỗi bài viết về (1) những câu hỏi khó-trả-lời & (2) những câu hỏi khó-nói-ra. mình mong chuỗi bài này sẽ trở thành một chiếc nam châm, giúp mình tiếp tục được gặp và thảo luận về nhiều câu hỏi thú vị hơn trong đời. :>  

---

mở bài:

chào cả nhà, tuần này của mọi người ổn chứ? mình đã bắt đầu ổn hơn rồi! bằng chứng? mình đang viết những dòng này ở Đà Lạt!

thú thật, vào khoảng 6 giờ sáng nay khi mình bước xuống xe buýt và không khí Đà Lạt bắt đầu tràn ngập vào khoang phổi, mình ước mình đã ghé Đà Lạt sớm hơn, không phải là tận 365 ngày kể từ lúc về Việt Nam thế này.

khoảng thời gian một mình ngắn ngủi của mình ở Đà Lạt cho mình được quá nhiều thứ: những cuộc trò chuyện, những món ăn, những cây những hoa, những bụi mưa và những làn khói rất mỏng. tất cả — đều dễ chịu vô cùng.

và vì hơi dễ chịu quá, mình đành chọn câu hỏi khó của tuần này là một câu hỏi “cheat” — một câu hỏi mà dường như cũng dễ chịu để trả lời với mình.

trong khoảng thời gian từ 2016 đến 2021, mình nhận được câu hỏi “làm thế nào để mình biết là mình phù hợp với một công ty nào đó?” gần như mỗi tuần.

hầu hết người hỏi mình là các em bé sinh viên hoặc người mới ra trường.

câu hỏi đến với nhiều sự chơi vơi và trăn trở: chọn gì, ưu tiên gì? — đặc biệt là vào thời điểm cuối năm & đầu năm — khi số lượng lựa chọn tăng dần theo số vị trí mở tuyển.

mình mong bài viết này sẽ giúp các em có thêm nhiều gợi ý để suy nghĩ sâu hơn trước khi đưa ra quyết định. mình cũng mong được nghe thêm chia sẻ của mọi người ở phần comment — nếu mọi người đã tìm thấy câu trả lời cho riêng mình.

thân bài:

trước khi bắt đầu thân bài, mình mong bạn sẽ dành một chút thời gian để nghĩ về một công ty A mà bạn mong muốn được ứng tuyển trong đầu và trả lời ba câu hỏi sau:

1. bạn biết đến công ty đó vào khoảnh khắc nào?

2. điều gì khiến bạn cảm thấy ấn tượng với công ty ấy?

3. điều khiến bạn cảm thấy ấn tượng ấy có giống với một công ty B khác mà bạn đã từng mong muốn ứng tuyển không?

câu trả lời của câu hỏi một và hai cho bạn thêm dữ liệu để đi vào mục hai nhỏ trở đi. trong khi đó, câu trả lời của câu hỏi ba (mong là) cho bạn một dẫn dắt về…

một nhỏ, phù hợp là một điều mang tính thời điểm.

như nhiều câu hỏi khác trong series #hỏi-khó, câu trả lời của mình ngày hôm nay không phải là câu trả lời của ngày hôm qua, cũng sẽ không phải là câu trả lời ngày mai — khi các cột mốc thời gian sẽ càng lúc càng cho mình nhiều biến số và dữ liệu.

và cũng như nhiều câu hỏi khác trong series #hỏi-khó, mình mong câu hỏi này sẽ vẫn luôn được hỏi, với tần suất gợi ý là 3 đến 6 tháng một lần:

là cơ hội để chúng mình có cơ hội được trò chuyện với chính mình,

là cơ hội để kiểm tra xem các giả định hoặc niềm tin ban đầu [initial believes] — chúng còn đang được củng cố hoặc giữ vững không.

mình cả nghĩ, câu nói nổi tiếng “trước khi bỏ cuộc hãy nhớ lại lý do khiến bạn bắt đầu” phần nhiều là lời nhắc nhở chậm lại, so sánh, và phản tư. việc ép bản thân đi-theo-những-gì-đã-cam-kết rất dễ chúng mình rơi vào trạng thái của “sunk cost fallacy” — khi quá khứ trở thành hòn đá nặng trịch ép buộc những quyết định của tương lai.

với một công ty, một vài điều sẽ ít mang tính thời điểm hơn — là sản phẩm, và định hướng kinh doanh (không phải chiến lược), và vì thế, chúng mình có …

hai nhỏ, mình có thích sản phẩm của công ty đó hay không?

mỗi công ty, dù hoạt động dưới lĩnh vực nào, đều đang bán một sản phẩm nào đó — hữu hình, hoặc vô hình.

một công ty tư vấn chiến lược bán sản phẩm là những bộ slide chứa đầy chất xám về đánh giá tổng quan doanh nghiệp, tình hình thị trường và đề xuất chiến lược,

một công ty thương mại điện tử bán sản phẩm là nền tảng kết nối với người tiêu dùng với doanh nghiệp sản xuất,

và chắc chắn rồi, một công ty ngành hàng tiêu dùng nhanh như Unilever sẽ bán bột giặt, nước rửa chén, kem đánh răng...

không dưới mươi lần, mình gặp nhiều người vì danh tiếng của một công ty mà không hề cân nhắc về khía cạnh sản phẩm.

thích một sản phẩm, với mình, là thích câu chuyện của sản phẩm, thích vấn đề mà sản phẩm đó đang giải quyết và thích đối tượng khách hàng của sản phẩm.

sự gắn kết giữa bạn, sản phẩm, và khách hàng tạo ra một mối liên kết bản năng, giúp bạn thấu hiểu “ngôn ngữ” mà sản phẩm và khách hàng đang sử dụng dễ dàng hơn.

và dù điều này có thể được bù lấp bằng kỹ năng nghiên cứu và bóc tách vấn đề trình tự, sự đồng điệu tự nhiên vẫn là một đòn bẩy đáng cân nhắc.

thích một sản phẩm, cũng là hiểu được những điểm giới hạn — trade-offs của những sản phẩm này, và sẽ càng tốt hơn, nếu những điểm giới hạn của sản phẩm này là những bài toán mà bạn cũng muốn đồng hành.

ba nhỏ, mình có thích các bài toán của sản phẩm và công ty đang giải quyết không?

kể cả khi hai công ty có cùng một dòng sản phẩm — cạnh tranh nhau để giải quyết cùng một vấn đề, mỗi công ty đều sẽ có những bài toán riêng biệt.

có công ty tập trung vào phát triển sản phẩm, thử nghiệm và cải tiến liên tục (đến mệt).

cũng có những công ty chú trọng vào chiến lược phân phối, tối ưu vận hành (đến mệt).

có những công ty tập trung vào giải quyết bài toán “làm gì để không có nhân viên thì công ty vẫn sống được”?”

và cũng có những công ty tập trung vào giải quyết bài toán “làm gì để mỗi nhân viên của tôi đều sống được và phát triển hơn cùng công ty?”.

để biết được những bài toán này — mình thường phải dành thời gian tìm hiểu, trò chuyện với các nhân viên hiện tại hoặc cựu nhân viên của công ty, hoặc tham gia vào các buổi hội thảo nghề nghiệp do công ty đó tổ chức và đặt câu hỏi trực tiếp. trên hành trình ấy, mình cũng dần tìm kiếm được câu trả lời cho…

bốn nhỏ, kỹ năng của mình có phù hợp — hoặc mình cần học thêm gì để cùng với công ty giải quyết bài toán đó?

thường cũng là điểm mình thấy khác biệt nhất giữa một sinh viên mới ra trường với một người đã có kinh nghiệm đi làm — khi một sinh viên mới ra trường sẽ thường đề cập đến tinh thần học hỏi và sẵn sàng dấn thân — và người có kinh nghiệm sẽ tập trung vào việc:

• phân tích bài toán doanh nghiệp

• kết nối giải pháp cho các bài toán đó với bộ kỹ năng của mình

• đưa ra bằng chứng về mức độ hoàn thiện của các kỹ năng này, v.d: qua chứng chỉ, qua công việc thực tế hoặc dự án, qua tiến trình tư duy

hai tinh thần trên của một sinh viên mới ra trường vẫn rất quan trọng, nhưng đôi khi là không đủ trong thị trường cạnh tranh này.

và cuối cùng, là những “tấm chiếu mới”, chúng mình gần như không giải quyết các bài toán này một mình, nên mình cần xem xét đến điều cuối ccùng..

năm nhỏ, đồng hành cùng mình trên những bài toán ấy là ai? những người này có tin mình không và sẽ cần gì để tin mình?

những người này có thể là manager/ cấp trên của bạn, hoặc cấp trên của cấp trên bạn, cấp dưới, đối tác, đồng nghiệp khác phòng ban…

một cây làm chẳng nên non, ba cây chụm lại đôi khi vẫn chỉ là một đám cỏ bên đường. không phải ngẫu nhiên mà nhiều doanh nghiệp bắt đầu lựa chọn mô hình “team-based interview” / “peer interview” — để mọi thành viên trong đội nhóm hiện tại có cơ hội gặp gỡ và đặt câu hỏi phỏng vấn với thành viên ứng tuyển — để cả hai bên có cái nhìn tốt hơn về “những ai có mặt trên chiếc thuyền nnày.

cũng có đôi lúc, năm nhỏ nên được xem là một nhỏ — đặc biệt là với môi trường start up — khi bài toán về sản phẩm và định hướng kinh doanh còn chưa rõ ràng — thì thứ mang chúng ta lại với nhau ở một công ty, là những người đồng hành.

kết bài:

có bạn hỏi mình, tại sao không phải là “phù hợp với một nghề nghiệp” mà là “phù hợp với một công ty”?— vì mình cả nghĩ, một nghề nghiệp thậm chí còn là một hành trình dài hơi hơn, đòi hỏi chuyên sâu hơn về những kiến thức hướng nghiệp, kiến thức chuyên môn về ngành nghề — thứ mình vốn dĩ vẫn còn hữu hạn.

1 câu hỏi lớn kèm 4 câu hỏi nhỏ này chắc chắn là chưa đủ, nhưng mong là sẽ tạo ra những khởi đầu. chúc bạn, và cả chúng mình có những ngày cuối năm chậm rãi với nhiều không gian để nghĩ về những hành trình của chúng mình — hiện tại, và cả tương lai.

hẹn gặp bạn vào tuần sau, với #hỏi-khó 6: làm thế nào để công ty biết mình là người phù hợp?

“hỏi khó #5: làm thế nào để biết mình phù hợp với công ty này?” là 1,841 từ của tuần 39 viết đều và (tập tành) viết hay của 2024. (tập tành) viết hay của 2024.

từ tuần này, bài viết thuộc thử thách Viết Tiếp Sức từ #wotnalumni.

nếu bạn muốn đọc 33+ bài viết còn lại, các cháu ở Substack này, và cả ở đây: www.gowiththeflaws.com/

nếu bạn đã đọc đến đây - cảm ơn bạn - và mình chúc bạn một ngày thật hiền :>